متن حدیث
امام باقر علیه السلام :
تو را به پنج چيز سفارش مي کنم : اگر مورد ستم واقع شدي ستم مکن ، اگر به تو خيانت کردند خيانت مکن ، اگر تکذيبت کردند خشمگين مشو ، اگر مدحت کنند شاد مشو ، و اگر نکوهشت کنند ، بيتابي مکن.*
اگر به تو ظلم شد .
پاسخ هر ظلمی ظلم نیست، عدم رعایت این مساله گاه ناهنجاری های بسیاری در میان شهروندان ایجاد میکند. راننده ای که از چراغ قرمز عبور میکند و وقتی علت را جویا میشویم، گاهی پاسخی این چنین میشنویم که جایی پلیسی چنین برخوردی با من کرد، و من هم برای جبران آن برخورد امروز از چراغ قرمز عبور میکنم.
یا چقدر از دوستی ها که سر همین مساله به هم ریخته شده، دوستانی که هیچکدام معصوم نیستند وگاهی پیش میاید که با کدورتی ناخواسته به دوستش ظلم کند، پاسخش را چه باید داد، با ظلم؟
امام محمد باقر میفرمایند نه، ستم نکن، اگر قرار است خوبی و بذر نیکی در جامعه بپاشی با اخلاق خود این کار را انجام بده.
قرآن رمز پیروزی پیامبر اسلام را در اخلاق بزرگ پیامبر میداند و انک لعلی خلق عظیم .
اگر به تو خیانت شد .
خائن رفتارش پسندیده نیست و برای جبران خیانت اگر قرار باشد خیانت کنیم یعنی ما نیز باید کار ناپسند انجام دهیم و هیچ ناپسندی نیکو نیست. همین معادله ساده بس است برای اینکه جواب خیانت، خیانت نباشد.
اگر تکذیبت کردند .
باید دید نگاهمان چیست؟ آیا رضایت خدا برایمان مهم است یا رضایت خلق؟ ریشه همین جاست.
اگر در پی رضای خدا بودی، همه تکذیبت کنند یا همه تشویقت کنند برایمان فرقی نمیکند، ولی اگر رضای خلق را خواستیم آن وقت است که تکذیب خلق دلمان را به درد می آورد.
پس هر گاه تکذیبت کردند و تو خشمگین شدی، شک نکن رضای خدا را فراموش کرده ای و رضایت مردم را اصل قرار داده ای.
اگر تشویقت کنند .
شاید این از قبلی سخت تر باشد، یعنی این که شاد نشوی از تشویق کسی؛ سخت تر است از اینکه از تکذیب کسی عصبانی نشوی.
اما چرا؟ در این که تشویق کنند و شاد شویم مگر چه آسیبی نهفته است؟
عقل ایجاب میکند دلیل شادی اگر پیدا شد، رفع آن دلیل هم غم می آورد،
وقتی کسی از تعریف کسی خوشحال شد، یعنی از تکذیب او نیز خشمگین خواهد شد. یعنی دلیل شادی اش میشود تایید مردم و خیلی دلائل دیگر مبنی بر اینکه از مدح آن نباید خوشحال شد.
اگر نکوهشت کنند .
گاهی عیب انسان را میگویند، حالا یا آن عیب در وجودمان هست یا نیست، اگر آن عیب درونمان نیست که سیره اهل بیت بخشش است و باید ببخشیم و اگر آن عیب درونمان است، باید آن را هدیه بدانیم در جهت خودسازی.
این رمزی است که از سرزنش کسی ناراحت نشویم، رمز اینکه کارهایمان برای خدا باشد، و شاید همه ی این پنج قسمت از حدیث همین را فریاد میزند، که اگر کار برای خدا باشد، هیچکدام از این پنج رفتار متقابل از ما سر نمیزند.
*من بحارالانوار ، دار احياء الترا العربي ، ج ۷۵، ص (۱۶۷)
درباره این سایت